Veiligheid en creativiteit gaan hand in hand: 6 concrete tips voor sociale veiligheid in de kunst- en cultuursector

Sociale veiligheid is een ingewikkeld vraagstuk in de Nederlandse kunst- en cultuursector. In de afgelopen jaren ontving de Inspectie van het Onderwijs meerdere meldingen over onveilige situaties binnen kunst- en cultuurinstellingen. Klachten over pesten, agressie, geweld en grensoverschrijdend gedrag komen regelmatig voor. In dit blog duiken we dieper in het thema sociale veiligheid en verkennen we concrete adviezen die instellingen kunnen zetten voor meer sociale veiligheid in de sector.

Wat is sociale veiligheid?

Meestal wordt er bij sociale veiligheid enkel gedacht aan fysieke veiligheid, maar het omvat veel meer. Het gaat over een omgeving waarin mensen zich sociaal, mentaal en fysiek veilig voelen. Wanneer er sprake is van pesten of ongepast gedrag, dan is de omgeving sociaal onveilig. Als instelling of organisatie dien je goed te monitoren en op te treden tegen elke vorm van gedrag dat voor sociale onveiligheid zorgt.

In de wereld van podiumkunsten en andere culturele expressievormen is creativiteit en zelfexpressie onmisbaar. En dit is alleen mogelijk in een omgeving waar iemand zich veilig en ondersteund voelt.

Concrete adviezen voor sociale veiligheid

Elke organisatie wil natuurlijk een veilige en fijne omgeving creëren. Maar hoe kun je de sociale veiligheid van je instelling daadwerkelijk verbeteren? Om organisaties op weg te helpen heeft de NAPK, de Stichting Sociale Veiligheid Podiumkunsten opgericht, in 2021 het preventieve beleidskader ‘Veilig de vloer op’ ontwikkeld. Hieronder zijn meerdere specifieke stappen die organisaties en instellingen kunnen nemen:

Advies 1: Formuleer een sociaal veiligheidsbeleid

Begin met fundamentele vragen, zoals: waarom is een sociaal veiligheidsbeleid belangrijk voor onze organisatie? Op welke manier integreren we dit in onze visie en missie? Bijvoorbeeld, in de kunst- en cultuursector kan dit inhouden dat je beleid ontwikkelt om een creatieve, respectvolle omgeving te waarborgen waarin artiesten en studenten zich vrij voelen om te experimenteren zonder angst voor intimidatie of discriminatie.

Advies 2: Risico’s identificeren en verminderen

Je gaat specifieke risico’s binnen de organisatie identificeren. Vervolgens richt je je op het implementeren van strategieën om deze risico’s te verkleinen. In de kunst- en cultuursector zou dit bijvoorbeeld kunnen betekenen dat je onderzoekt waar en wanneer studenten of artiesten het meest kwetsbaar zijn voor uitsluiting en deze inzichten gebruiken om maatregelen te treffen, zoals gedragscodes tijdens repetities of optredens.

Advies 3: Implementeer een klachtenregeling en benoem onafhankelijke vertrouwenspersonen

Je schakelt best experts zoals psychologen of gespecialiseerde instanties in voor mentale of juridische hulp. Dit is vooral nodig in moeilijke situaties waar een vertrouwenspersoon niet genoeg kan helpen, zoals bij ernstig pesten of discriminatie. Het College voor de Rechten van de Mens heeft een model om discriminatieklachten te behandelen: https://klachtenformulier.mensenrechten.nl/

Advies 4: Betrek de juiste professionals en instanties

Naast bovengenoemd advies, is het goed om experts in te schakelen zoals psychologen of gespecialiseerde instanties voor mentale of juridische hulp. Dit is vooral nodig in moeilijke situaties waar een vertrouwenspersoon niet genoeg kan helpen, zoals bij ernstig pesten of discriminatie. Het College voor de Rechten van de Mens heeft een model om discriminatieklachten te behandelen: https://klachtenformulier.mensenrechten.nl/

Advies 5: Maak duidelijke regels en zorg voor transparante communicatie

Om misverstanden te vermijden: praat met je mensen. Leg uit hoe zij problemen kunnen aankaarten en zorg dat dit proces helder is. Stel ook duidelijke gedragsregels op, een soort ‘code of conduct’. In een museum bijvoorbeeld, kun je specifieke omgangsregels vastleggen voor de interactie tussen medewerkers en bezoekers. Deel deze regels via toegankelijke kanalen voor iedereen.

Advies 6: Blijf voortdurend gedrag en interacties monitoren

Een duurzaam sociaal veiligheidsbeleid vraagt om regelmatige monitoring, want niet elke vorm van ongewenst gedrag is even zichtbaar. Zo heb je bijvoorbeeld privileges, uitsluiting en alledaagse bias die niet altijd op het eerste gezicht merkbaar zijn, terwijl fysiek misbruik en discriminatie veel meer aan de oppervlakte liggen.

Uit onderzoek blijkt dat leiderschap een cruciale rol vervult in het zorgdragen voor sociale veiligheid. Inclusieve leiders zijn echte verbinders; de personen die er in geloven dat de wereld en organisatie alleen goed kan functioneren als je niemand uitsluit en daarom stimuleren ze actief de identiteitsvorming en versterking van ieder teamlid. Gouden Gasten heeft zich gespecialiseerd in het vinden en selecteren van inclusieve leiders op ieder niveau binnen kunst & cultuur en onderwijs. Inclusieve leiders herken je onder andere aan de volgende kenmerken:

• ze gaan het moeilijke gesprek niet uit de weg
• ze voelen zich verantwoordelijk en betrokken
• ze creëren een omgeving waarin medewerkers zich gezien voelen
• ze durven heilige huisjes omver te werpen
  

Lees meer over de eigenschappen van de inclusief leider in onze whitepaper.

Gouden Gasten gaat graag samen met jou op zoek naar de beste perspectieven en persoonlijkheden voor jouw organisatie.